مقایسه و تحلیل بسامدی و معنایی واژگان عربی در غزل فارسی قرن هشتم هجری و غزل معاصر(با تکیه بر شعر«حافظ» و«قیصر امین پور»)

روابط ایرانیان با عرب زبانان پیشینه ای دیرینه دارد و به عهد هخامنشیان باز می گردد. اما با ورود دین روشنگر اسلام به ایران و افزایش گسترده روابط فرهنگی میان ملت های عرب و فارس که از ثمرات گرایش آنان به این دین مبین است، دامنه تعاملات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آنان وسعت یافت. در نتیجه این پیوند، دو زبان فارسی و عربی چنان با یکدیگر آمیختند که تا امروز- پس از 14 قرن- کسی را یارای جدا نمودن واژگان عربی از زبان فارسی نبوده است. در قرون اخیر با پیدایش گرایش های قومیتی، مرزهای جغرافیایی و زبانی فارسی زبانان و عربی زبانان رو به تفکیک نهاده و فرایند تعامل میان دو زبان فارسی و عربی به کندی گرویده است، اما دامنه تأثیرات زبان عربی در زبان فارسی همچنان چشم گیر است، در حالی که پژوهش های موجود در زمینه ی چند و چون معنایی، لفظی و املایی کلمات دخیل که در طی قرون در تمامی زمینه های یاد شده دستخوش تحول بوده اند، ناچیز و ناشی از کلی نگری و تساهل زبان شناسان متأخر در امر ارتباط این دو زبان گرانسنگ می باشد. با توجه به کاستی های پژوهشی درباره سیر تحول کلمات عربی موجود در زبان فارسی، در این پژوهش واژگان دخیل عربی در زبان فارسی در حوزه واژگانی شعر فارسی، در غزل قرن هشتم- با نمونه گیری از غزلیات حافظ شیرازی- و غزل معاصر- با نمونه گیری از غزلیات قیصر امین پور- از نظر لفظ، معنا و بسامد مورد بررسی قرار گرفته است. بدین ترتیب هدف اصلی این پژوهش، بررسی تفاوت ها و مشابهت های ناشی از ثبات یا تحول برخی کلمات شایع در شعر فارسی، در این دو برهه زمانی می باشد. بدین منظور، ابتدا جستاری در معانی این واژگان عربی، در چهار فرهنگ ِ زبان ِ فارسی و عربی قدیم و جدید انجام گرفته، سپس بسامد آن ها در غزل هر دو شاعر- حافظ و قیصر امین پور- با ذکر نمونه و در جدول هایی، بیان می گردد. لذا روش این تحقیق عمدتاً توصیفی بوده ولی با توجه به استناد آماری به متون شعری در این دو برهه زمانی، جنبه اسنادی نیز دارد. از جمله نتایج به دست آمده در پژوهش حاضر، این است که معنا، لفظ و بسامد برخی واژگان عربی موجود در شعر فارسی در این دو برهه زمانی دستخوش تغییر شده است ولی برخی از واژه ها نیز همچنان در غزل فارسی معاصر به معنای قدیم خود به کار می رود؛ به طوری که برخی از آن ها در غزل ِ یکی از دو شاعر متروک و در غزل دیگری مستعمل است و در کاربرد برخی از این واژگان نیز تحولی مشاهده نمی شود.